Bij patiënten die chemotherapie krijgen toegediend als behandeling tegen kanker vermindert de weerstand, waardoor ze een verhoogd risico op infecties hebben.  Als de weerstand sterk verlaagd is en de afweercellen in het lichaam onder een bepaalde grens komen, dan is er sprake van een neutropene fase, ofwel een dip. Deze fase treedt ongeveer 1 week na de chemotherapie op en duurt gemiddeld 2 à 3 weken.

Rem op snel delende lichaamscellen

Chemotherapie (cytostatica) heeft invloed op alle snel delende lichaamscellen: zowel op de gezonde cellen als op kankercellen. Het remt tijdelijk de aanmaak van bloedcellen. In het bloed ontstaat daardoor een tekort aan:

• rode bloedcellen (erytrocyten)
• bloedplaatjes (trombocyten)
• witte bloedcellen (leukocyten)

Witte bloedlichaampjes, ofwel leukocyten, spelen een  belangrijk rol in het menselijk afweersysteem.  Ze beschermen het lichaam tegen bacteriën, schimmels en virussen. Daarnaast spelen ze een rol in allergische reacties. Er zijn verschillende soorten witte bloedlichaampjes elk met een eigen focus. Een van die soorten, neutrofiele granulocyten, gaan als eerste cellen een bacteriële infectie of een ontstekingsreactie tegen.

Neutropenie
Als het aantal neutrofiele granulocyten onder een bepaalde grens is gezakt (< 0.5 x 109 /l) spreken we van een ‘neutropenie of wel dip-periode’. In deze periode is het meestal vereist om klinisch opgenomen te blijven. Afhankelijk van de persoon en van de behandeling duurt het gemiddeld 2 a 3 weken – en soms langer – voordat de aanmaak van deze afweercellen weer hersteld is. Bij een tekort aan deze cellen, kunnen er snel infecties optreden. Dit gaat vaak gepaard met koorts en soms ook (koude) rillingen.

Bacteriën, schimmels en virussen
Het is van groot belang om tijdens de neutropene fase infecties te voorkomen. Daarom krijgen patiënten in deze fase onder meer  het advies om drukke bijeenkomsten, volle liften en mensen met een mogelijke infectie (koortslip, diarree, verkoudheid, steenpuist) te vermijden.

Ze dienen uit de buurt te blijven van bloemen en planten, omdat door stilstaand water bacteriën overgedragen kunnen worden.
Door de chemo kan het slijmvlies van mond en keel beschadigd raken, waardoor deze een voedingsbodem voor bacteriën en schimmels vormen. Een goede mondverzorging is dan ook van belang. Patiënten moeten meer dan normaal zorgen voor een goede lichamelijke hygiëne en daarbij de huid na wassen goed afdrogen en met badolie soepel houden.
Omdat via voeding ook bacteriën, schimmels en virussen het lichaam kunnen binnenkomen, krijgen patiënten specifieke voedingsrichtlijnen. Middels het toedienen van PPD medicatie (Partiële Darm Decontaminatie) worden bacteriën die al van nature in het maagdarmkanaal aanwezig zijn vernietigd. Deze bacteriën zijn normaal onschuldig, maar bij patiënten in de neutropene fase kunnen ze een infectie veroorzaken.

Pedicurebezoek
Naar aanleiding van bovenstaande informatie zal duidelijk zijn dat een pedicurebehandeling tijdens de neutropene fase niet is aan te raden. Overleg met het oncologisch behandelteam wanneer de patiënt wel behandeld kan worden.

Bronnen:

Voorlichtingsfolder Neutropene fase van het Catharina Ziekenhuis
https://www.menselijklichaam.nl/bloed-afweersysteem/witte-bloedlichaampjes-leukocyten/